مروری بر مقدمه پارسونز بر کتاب مشهور وبر

نام وبر را تقریباً هر کسی که اندکی از مدیریت سر در آورد می‌شناسد. اندیشمند بزرگی که به نوعی بنیان‌گذار مفهوم بوروکراسی در جامعه مدرن محسوب می‌شود. صحبت در مورد وبر طولانی است، از این‌رو نمی‌خواهم فعلاً وارد دیدگاه‌های او شوم.

شاید خیلی از ما مدیریتی‌ها پارسونز را نشناسیم، کسی که به نوعی یکی از چهره‌های اصلی جامعه‌شناسی در سده گذشته محسوب می‌شود. این هم از عجایب روزگار و تحصیل مدیریت در ایران است که ما تقریباً هیچ‌کدام از نظریه‌پردازان اصلی جامعه‌شناسی را نمی‌شناسیم در حالی که بخش مهمی از نظریات سازمان زاییده افکار جامعه‌شناسان است. ففر، سلزنیک، هانان، اسکات و خیلی‌های دیگر را همه می‌شناسیم اما شاید تا به حال توجه نکرده باشیم که خاستگاه اصلی همه آن‌ها جامعه‌شناسی است، بماند ... .

پارسونز در سال 1947 کتابی را به انگلیسی ترجمه می‌کند که در واقع مبنای آن چیزی قرار می‌گیرد که ما آن را نظریه بوروکراسی می‌نامیم. عنوان این کتاب که برگزیده خود پارسونز است، The Theory of Social and Economic Organization است. پارسونز خود مقدمه‌ای بر این کتاب زده است که می‌تواند جالب توجه باشد. در این پست برخی از نکاتی که در نوشته پارسونز دیده‌ام و برایم جالب توجه بوده است را نقل می‌کنم:

1.       در بخشی از مقدمه پارسونز می‌نویسد: کار انتشار به واسطه مشکلات جنگ با تاخیر فراوانی روبرو گردید. من فقط می‌توانم تقدیر خودم را برای ... تحمل بالای ناشران انگلیسی‌زبان در انتشار کاری زیربنایی که توسط یک ملت دشمن انجام شده است ابراز دارم. با این حال ما می‌توانیم بر سر این نکته اتفاق نظر داشته باشیم که جهانشمولی علم، حتی از تعارضات جنگی نیز عبور می‌کند (م. و آنها نمی‌توانند مانعی برای این امر باشند).  برای من خیلی جمله جالب توجهی بود. البته باید این نکته را در خاطر داشت که جنگ جهانی دوم در سال 1945 میلادی یعنی دو سال قبل از چاپ این کتاب به پایان رسیده است.

2.       او در ابتدای مقدمه خود می‌نویسد: اگرچه تعداد روزافزونی از محققان دنیای انگلیسی‌ زبان در سال‌های اخیر با کارهای ماکس وبر را در نسخه‌های آلمانی آن آشنا شده‌اند ... . برایم خیلی جالب است که در یک مقطع خاص، این فرد آنقدر در بین انگلیسی زبان‌ها محبوب و مطرح شده که برای مطالعه متون او، خود را وادار به مطالعه آثار آلمانی او می‌کرده‌اند.

3.       پارسونز در مورد وبر می‌نویسد: او آشکارا از اشتیاق برای ایجاد یک سیستم تئوری علمی سر باز می‌زد و هیچگاه یک کار سیستماتیک را به پایان نبرد. با این‌حال، عناصر سیستماتیک بسیار مهمی در فکر او وجود دارد ... و البته پارسونز این کتاب را مهمترین اثری می‌داند که می‌توان این عناصر را در آن جست. چقدر این جمله با تصوری که من از وبر داشتم تفاوت دارد! البته در ادامه پارسونز یک مطلب مختصر در زمینه روش‌شناسی علوم اجتماعی وبر دارد که اگر چیز قابل اشاره و جدیدی در آن یافتم حتماً باز هم در مورد آن خواهم نوشت.